صیغه طلاق عقد موقت؛ بررسی شرایط فسخ و ثبت رسمی ازدواج موقت
صیغه طلاق عقد موقت از موضوعات بحث‌برانگیزی است که افراد مایلند بدانند چگونه میتوان یک عقد موقت را پیش از اتمام مدت یا بنا بر توافق، فسخ کرد. در فقه شیعه، ازدواج موقت بدون نیاز به طلاق، با اتمام مدت مشخص یا بذل مدت از سوی مرد پایان می‌یابد. بااین‌حال، آشنایی با شرایط صیغه طلاق عقد موقت و مفهوم ثبت رسمی طلاق موقت در برخی موارد (مانند اختلافات حقوقی یا بارداری زن) حائز اهمیت است. همچنین، رعایت عده در طلاق عقد موقت و آگاهی از فسخ عقد موقت از نظر فقهی ضروری است.
۱. تفاوت طلاق در عقد دائم با صیغه طلاق عقد موقت
- در عقد دائم برای پایان رابطه، نیاز به طلاق است؛ اما در ازدواج موقت، صیغه طلاق عقد موقت به‌صورت معمول وجود ندارد.
- فسخ عقد موقت از دو طریق صورت می‌گیرد: یا مدت مشخص عقد تمام می‌شود، یا مرد با «بذل مدت» آن را کوتاه می‌کند.
- از منظر فقهی، شرایط صیغه طلاق عقد موقت به معنای طلاق رسمی نیست، بلکه بیشتر به پایان زودتر از موعد (بذل مدت) یا اتمام مدت بدون نیاز به صیغه طلاق شباهت دارد.
نکته: هرگونه اشاره به صیغه طلاق عقد موقت در عمل، مترادف با اتمام مدت یا بذل مدت به حساب می‌آید، نه طلاق به سبک ازدواج دائم.
۲. شرایط صیغه طلاق عقد موقت به جای پایان عقد موقت
- اگرچه اصطلاح «طلاق» در عقد موقت متداول نیست، اما عوام از صیغه طلاق عقد موقت برای اشاره به بذل مدت یا پایان زودتر از موعد استفاده میکنند.
- شرایط صیغه طلاق عقد موقت (در مفهوم پایان بخشیدن به عقد موقت) این است که مرد به‌طور شفاهی یا کتبی مدت باقی‌مانده را ببخشد، زن هم در صورت تمایل می‌تواند با رضایت، عقد را خاتمه دهد.
- پس از فسخ یا بذل مدت، زن ملزم به رعایت عده می‌شود اگر رابطه زناشویی برقرار شده باشد.
نکته: در صورت عدم برقراری رابطه، نیازی به رعایت عده در صیغه طلاق عقد موقت (پایان عقد) نیست.
۳. ثبت رسمی طلاق موقت و ضرورت آن
- گاهی پرسش می‌شود که آیا نیاز به ثبت رسمی طلاق موقت وجود دارد یا خیر. در واقع، در عقد موقت، اصل بر عدم نیاز به ثبت است؛ اما:
- بارداری زن: در صورت حاملگی، الزامی است که پایان عقد یا ادامه آن به‌صورت رسمی در دفترخانه ثبت گردد تا حقوق فرزند تضمین شود.
- توافق زن و مرد: اگر دو طرف خواهان ثبت رسمی باشند، می‌توانند به دفترخانه مراجعه کرده و ثبت رسمی طلاق موقت (در معنای پایان صیغه موقت) یا روند فسخ را درج کنند.
نکته: ثبت رسمی طلاق موقت بیشتر زمانی ضرورت می‌یابد که مسائل حقوقی مانند مهریه، حقوق فرزند یا اختلافات احتمالی وجود داشته باشد.
۴. رعایت عده در طلاق عقد موقت (پایان عقد)
- زن در صورت برقراری رابطه زناشویی و پایان یافتن عقد موقت (چه با اتمام مدت، چه با بذل مدت)، موظف است عده نگه دارد.
- رعایت عده در طلاق عقد موقت بدین معناست که زن باید دو دوره عادت ماهیانه صبر کند؛ در صورت نداشتن قاعدگی، ۴۵ روز و در صورت باردار بودن، عده تا زمان تولد فرزند ادامه می‌یابد.
- اگر هیچ رابطه‌ای برقرار نشود، نیازی به عده نیست و زن می‌تواند بلافاصله وارد عقد جدیدی شود.
نکته: رعایت عده در طلاق عقد موقت (یا اتمام عقد موقت) حکم شرعی است که از اختلاط نسب جلوگیری می‌کند.
۵. فسخ عقد موقت به جای صیغه طلاق عقد موقت
- همان‌طور که گفته شد، در فقه شیعه چیزی به نام صیغه طلاق عقد موقت به شکل متداول عقد دائم وجود ندارد.
- فسخ عقد موقت (بذل مدت) بهترین مترادف برای پایان پیش از موعد است؛ اگر مرد باقی‌مانده زمان عقد را ببخشد، عقد فوری پایان می‌یابد.
- پس از فسخ عقد موقت، زن باید عده در طلاق عقد موقت را رعایت کند اگر رابطه زناشویی برقرار شده باشد.
نکته: مهم‌ترین عامل در فسخ عقد موقت، رضایت مرد برای بذل مدت است؛ مگر مواردی که زن طبق دلایل شرعی و حقوقی، فسخ کند (مانند عیوب یا تدلیس).
جمع‌بندی
صیغه طلاق عقد موقت در معنای متداول طلاق وجود ندارد؛ بلکه پایان عقد موقت به صورت اتمام مدت یا بذل مدت از سوی مرد انجام می‌شود. بااین‌حال، عموم مردم ممکن است از اصطلاح "صیغه طلاق عقد موقت" برای اشاره به فسخ عقد موقت استفاده کنند. در صورت بارداری زن یا توافق دو طرف، ثبت رسمی طلاق موقت (یا ثبت اتمام عقد موقت) الزامی خواهد بود. همچنین، زن باید رعایت عده در طلاق عقد موقت را در صورت برقراری رابطه زناشویی رعایت کند.