
طریقه باطل کردن صیغه موقت | هرآنچه باید شرعاً و قانونی بدانید
در ازدواج موقت، یا همان صیغه شرعی، یکی از سؤالات مهم و پرتکرار این است که اگر طرفین بخواهند رابطه را زودتر از موعد پایان دهند، چه باید بکنند؟ آیا میتوانند بدون رضایت طرف مقابل، صیغه موقت را باطل کنند؟ طریقه باطل کردن صیغه موقت چگونه است و چه شرایطی دارد؟ در این مقاله، هم از دیدگاه فقهی و هم از منظر حقوقی به این پرسش پاسخ میدهیم.
صیغه موقت چیست و چه زمانی پایان مییابد؟
ازدواج موقت عقدی است که در آن:
-
مدت زمان ازدواج بهصورت دقیق تعیین میشود (مثلاً یک ماه، شش ماه یا یک سال)
-
مهریه نیز بهصورت مشخص تعیین شده و از شرایط صحت عقد است
برخلاف ازدواج دائم که برای جدایی نیاز به طلاق است، در ازدواج موقت، با پایان مدت، رابطه بهصورت خودکار پایان میپذیرد. اما اگر یکی از طرفین بخواهد زودتر از موعد عقد را فسخ کند، باید به روش شرعی این کار را انجام دهد.
طریقه باطل کردن صیغه موقت چیست؟
برای پایان دادن به عقد موقت پیش از موعد، باید از حکم شرعی بذل مدت استفاده کرد. این فرآیند با توجه به شرایط خاص زن و مرد متفاوت است.
۱. بذل مدت توسط مرد
در فقه شیعه، فقط مرد حق دارد مدت باقیمانده ازدواج موقت را ببخشد (بذل کند) و با این کار، عقد را خاتمه دهد. این کار به معنای پایان رسمی صیغه است.
مثال:
اگر مردی با زنی برای سه ماه عقد موقت بسته و پس از یک ماه بخواهد رابطه را تمام کند، باید دو ماه باقیمانده را ببخشد.
این جمله شرعی برای بذل مدت کافی است:
«مدت باقیمانده عقد را بخشیدم.»
بعد از آن، زن باید عده نگه دارد (حدود دو ماه و نیم = دو طُهر و یک حیض) مگر اینکه رابطهای صورت نگرفته باشد یا زن یائسه باشد.
۲. آیا زن میتواند صیغه را باطل کند؟
در عقد موقت، زن بهتنهایی حق فسخ مدت را ندارد، مگر در صورتی که در ضمن عقد، این اختیار به او داده شده باشد (شرط وکالت در بذل مدت). در غیر اینصورت، او فقط میتواند از حق فسخ عقد استفاده کند آنهم تنها در شرایط خاصی مانند:
-
فریبکاری مرد در اطلاعات اولیه
-
عدم توانایی مرد در انجام وظایف زناشویی
-
یا وجود بیماریهای خاص
اما در حالت عادی، زن نمیتواند بهتنهایی صیغه را باطل کند.
صیغه موقت در قانون ایران
در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، عقد موقت مشروع و قانونی است، هرچند ثبت آن الزامی نیست (مگر در صورت بارداری یا شرط ضمن عقد).
در مورد فسخ صیغه موقت:
-
در دفاتر ازدواج ثبت نمیشود مگر با توافق
-
اگر ثبت شده باشد، برای فسخ باید به همان دفتر مراجعه شود
-
اگر ثبت نشده باشد، پایان آن تنها با بذل مدت توسط مرد معتبر است
سوالات متداول درباره باطل کردن صیغه موقت
آیا میتوان صیغه را بهصورت پیامکی یا تلفنی باطل کرد؟
بله، اگر مرد با نیت جدی بگوید "مدت را بخشیدم" حتی از راه دور، بذل مدت واقع میشود. مهم، قصد واقعی و الفاظ صحیح است.
آیا برای بذل مدت نیاز به شاهد است؟
خیر. شاهد الزامی نیست ولی اگر اختلافی رخ دهد، نبود شاهد ممکن است مشکلات حقوقی ایجاد کند.
بعد از بذل مدت، زن باید عده نگه دارد؟
بله، اگر رابطه جنسی برقرار شده باشد، زن باید عده ازدواج موقت نگه دارد (دو طهر کامل).
اگر صیغهنامه نداشته باشیم، چطور ثابت میشود که صیغهای در کار بوده؟
در صورت عدم ثبت رسمی، تنها راه اثبات، اعتراف طرفین یا شهود است. به همین دلیل ثبت صیغه در دفاتر معتبر توصیه میشود.
نمونه صیغه بذل مدت
«مدت باقیمانده ازدواج موقت را که یک ماه بود، به تو بخشیدم.»
یا به عربی:
«وهبتکِ المدة الباقیة.»
با گفتن این عبارت توسط مرد، عقد موقت به پایان میرسد.
راهکارهای حقوقی برای جلوگیری از سوءاستفاده
-
حتماً شرایط عقد موقت را مکتوب و مشخص کنید
-
از دفاتر رسمی و معتبر برای ثبت عقد موقت استفاده کنید
-
برای زنانی که نگران پایان ناگهانی عقد هستند، وکالت در بذل مدت را بهصورت شرط ضمن عقد بگنجانند
-
مردان نیز بهتر است برای جلوگیری از اختلافات بعدی، بذل مدت را بهصورت مکتوب اعلام کنند
جمعبندی
طریقه باطل کردن صیغه موقت، تنها از طریق «بذل مدت» توسط مرد امکانپذیر است. زن، در حالت عادی، بدون وکالت یا دلیل خاص فقهی، نمیتواند مدت را فسخ کند. این مسئله هم در فقه اسلامی و هم در قانون ایران به رسمیت شناخته شده است. برای جلوگیری از اختلافات و حفظ حقوق طرفین، بهترین راه، تنظیم دقیق صیغهنامه و ثبت آن در مراکز معتبر است.