صیغه عقد موقت چیست؟ نگاهی کامل به تعریف، احکام و کارکردها
در فقه شیعه، یکی از انواع ازدواج مشروع و معتبر، صیغه عقد موقت یا «متعه» است که با رضایت طرفین و برای مدت زمان مشخصی انجام می‌شود. برخلاف تصور عمومی که گاه با برداشت‌های غلط همراه است، این نوع ازدواج دارای چارچوب شرعی، حقوقی و اجتماعی مشخصی است که رعایت آن، منجر به رابطه‌ای مشروع، امن و محترمانه می‌شود.
تعریف صیغه عقد موقت
صیغه عقد موقت، نوعی ازدواج است که در آن:
-
مدت زمان مشخصی برای رابطه تعیین می‌شود (از چند ساعت تا چند سال)
-
مهریه مشخص و توافق‌شده‌ای تعیین می‌گردد
-
تمامی شرایط با رضایت زن و مرد و بدون الزام به ثبت رسمی انجام می‌پذیرد
این نوع ازدواج در فقه شیعه معتبر و مشروع است، اما در فقه اهل سنت پذیرفته نمی‌شود.
تفاوت عقد موقت با ازدواج دائم
| مورد مقایسه | عقد موقت | ازدواج دائم |
|---|---|---|
| مدت زمان | محدود و مشخص | دائمی و مادام‌العمر |
| مهریه | حتماً باید تعیین شود | قابل تعیین ولی اجباری نیست |
| نفقه | الزامی نیست (مگر شرط شود) | الزامی و همیشگی |
| ارث‌بری | معمولاً وجود ندارد (مگر شرط شود) | وجود دارد |
| ثبت رسمی | الزامی نیست | معمولاً الزامی و قانونی |
شرایط صحت صیغه عقد موقت
برای صحت صیغه عقد موقت، وجود شرایط زیر ضروری است:
-
رضایت کامل زن و مرد
-
تعیین مدت زمان عقد
-
تعیین مهریه
-
خواندن صیغه با الفاظ عربی صحیح (یا به زبان قابل فهم با نیت صحیح)
-
عدم وجود موانع شرعی مانند عده، نسب، رضاع، و...
مزایای عقد موقت
-
جلوگیری از روابط پنهانی و غیرمشروع
-
امکان رابطه شرعی برای کسانی که شرایط ازدواج دائم ندارند
-
حل نیازهای عاطفی، جنسی یا مالی در چارچوب مشروع
-
انعطاف‌پذیری در تعیین شرایط، مدت و مهریه
موارد استفاده از صیغه عقد موقت در جامعه
-
دانشجویان یا مهاجرانی که امکان ازدواج دائم ندارند
-
زنان مطلقه یا بیوه که تمایل به تعهد کوتاه‌مدت دارند
-
افرادی با دغدغه‌های شرعی و معنوی که نمی‌خواهند وارد رابطه حرام شوند
چالش‌ها و دیدگاه‌های مخالف
هرچند صیغه عقد موقت مشروع است، اما در جامعه گاه با انتقادهایی مواجه می‌شود:
-
تلقی ناعادلانه نسبت به زنان
-
استفاده نادرست یا سوءاستفاده از این ابزار شرعی
-
نگاه منفی برخی رسانه‌ها و افراد به این نوع رابطه
صیغه عقد موقت و ثبت قانونی
در ایران، ثبت عقد موقت الزامی نیست؛ اما در صورت ثبت رسمی:
-
زن می‌تواند حقوق قانونی مانند مهریه و حمایت در صورت بارداری را مطالبه کند
-
امکان پیگیری حقوقی در صورت اختلاف وجود دارد
جمع‌بندی
صیغه عقد موقت نوعی ازدواج شرعی و مشروع در فقه شیعه است که با رعایت اصول و نیت صحیح، می‌تواند پاسخی به نیازهای مشروع افراد باشد. درک درست این مفهوم، هم از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری می‌کند و هم دیدگاه انسانی و محترمانه‌تری به آن می‌دهد.